Para yönetim Sistemleri

Orhan Pamuk’un kardeşi Şevket Pamuk hocamızın kitabından bir tabloya bakabiliriz. Bu tabloda “Akçe in grams” kolonundan bahsetmek istiyorum. 1326 yılına ait İlk değer olan 1.15 gram şunu ifade etmektedir. Basılı bir Akçenin içindeki gümüş miktarını gösterir. Yani Store of Value’i gösterir. Çünkü paranın içindeki değer saklama aracı, bu maden ile sağlanmıştır. Para yönetimi bu değeri değiştirerek, basılı parada enflasyon ve arz gibi sorunları çözebiliyordu. Bu gümüş miktarı değerinin artmasına paranın değer kazanması diyebiliriz. Azalmasına ise enflasyon ortamı olarak söylemekte hiçbir sakınca yoktur. Yani yönetimler akçenin içindeki gümüş miktarı ile, ekonomide enflasyonist (paranın değerini düşürücü) yada deflasyonist (paranın değerini artırıcı) hamleler yapabiliyordu.

Yine aynı kitaptan Fatih Sultan Mehmetin akçe içindeki gümüş miktarını %16 azaltarak, yeni bir parasal genişleme hamlesini görmek zor değildir. Bu sayede piyasadaki akçe miktarı artacak ve ekonomi hızlanarak büyüme eğilimine girecekti. Bu politika gayet başarılı oldu.

Söylediğim gibi önemli olan paranın maddesi değildir. Önemli olan paranın nasıl bir mekanizma ile çalıştığı ve değerini koruması için nasıl önleyici unsurlar barındırdığıdır. Evet dostlar, ilk farklı bakış açım burada oluştu, çünkü paraya bakarak borsayı anlamak imkansızdır. Paraya bakarak, coinlerin ve hisse senetlerinin değerlerini tahmin etmek imkansızdır. Bu genel bakış açısını size Para sistemleri sağlayabilir. Tabiki kitapta en geniş tanımlarıyla monetary dediğimiz sistemleri yazsam, sayfalar yetmez. Fakat bu kısa bakış açısı bile yeterlidir. Önemli olan paranın bu 3 unsurda, en çokta değer saklama aracı özelliğidir. Ve asla unutulmaması gereken de para miktarı ve o paraya olan taleptir. Bu makro bakış açısı sizi bir çok ince detaydan korur. Çünkü borsa ve ticaret para ile ölçülür. Para ise bu bakış açısı ile ölçülür.